Poziom elektrolitów we krwi wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Uczestniczą one w wielu procesach, dlatego też zarówno ich zmniejszony, jak i podwyższony poziom może skutkować poważnymi konsekwencjami. Kiedy warto oznaczyć poziom elektrolitów we krwi?
Badanie elektrolitów we krwi – jak się przygotować?
Badanie poziomu elektrolitów we krwi nazywane jest jonogramem. Polega ono na oznaczeniu stężenia najważniejszych elektrolitów, czyli jonów sodu, potasu, wapnia, magnezu oraz jonów chlorkowych. Elektrolity pełnią w organizmie wiele ważnych funkcji. Wśród nich można wymienić utrzymywanie gospodarki wodno – elektrolitowej i kwasowo – zasadowej, udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, kurczliwości mięśni szkieletowych oraz mięśnia sercowego, jak również wspomaganie procesów wchłaniania wody i produkcji kwasu solnego w żołądku. Z tego względu badanie poziomu elektrolitów we krwi może stanowić cenną wskazówkę diagnostyczną.
Wskazaniami do wykonania jonogramu są:
- nieprawidłowe ciśnienie tętnicze krwi,
- zaburzenia rytmu serca,
- monitorowanie gospodarki wodnej organizmu,
- niewydolność nerek,
- zaburzenia funkcjonowania kory nadnerczy,
- bóle i kurcze mięśni,
- obrzęki,
- znaczna utrata płynów, która może być spowodowana infekcją przebiegającą z długotrwałą gorączką, nasiloną biegunką lub wymiotami,
- nasilona pobudliwość nerwowa, drażliwość, zaburzenia snu,
- omdlenia oraz powtarzające się zawroty głowy,
- przyjmowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów, leków moczopędnych, leków przeciwastmatycznych, insuliny).
Badanie elektrolitów powinno być wykonane na czczo, z zachowaniem przynajmniej 12 – godzinnego postu. Badanie najlepiej wykonać rano. Pamiętaj, aby przed badaniem nie stosować żadnej specjalnej diety. Jedz to, co zawsze. Przed wykonaniem badania należy jednak powstrzymać się przed spożywaniem alkoholu, paleniem tytoniu oraz wysiłkiem fizycznym. Staraj się również unikać stresu. Na 12 godzin przed badaniem nie zażywaj suplementów diety. Materiałem do badania elektrolitów jest krew pobrana z żyły łokciowej.
Wyniki badań elektrolitów – na co wskazują?
Wyniki badań elektrolitów odbiegające od normy mogą skutkować nieprawidłowym funkcjonowaniem organizmu. Normy dla elektrolitów są następujące:
- sód: 135 -145 mmol/l,
- potas: 3,8 – 5,5 mmol/l,
- wapń: 2,25 – 2,75 mmol/l,
- magnez: 0,8 – 1,3 mmol/l,
- jony chlorkowe: 98 – 106 mmol/l.
Zwiększone stężenie sodu we krwi, czyli hipernatremia może być spowodowane dużą utratą płynów w przebiegu gorączki, wymiotów, biegunki, czy wzmożonej potliwości, bądź też nadmiernym spożywaniem sodu w diecie przy niewystarczającym nawadnianiu. Skutkiem tego stanu są obrzęki, wzmożona pobudliwość nerwowa, zwiększone napięcie mięśni oraz omamy. Zmniejszone stężenie sodu to hiponatremia. Może być wynikać z utraty wody zawierającej sód, po której nie następuje uzupełnienie elektrolitów. Przyczyną hiponatremii mogą być również choroby takie, jak niedoczynność tarczycy, choroba Addisona, przewlekła niewydolność serca, nieprawidłowa praca nerek, czy marskość wątroby. W konsekwencji występują bóle głowy, drażliwość, nudności i wymioty, kurcze mięśni oraz ogólne osłabienie.
Podwyższony poziom potasu (hiperkaliemia) może być wynikiem niewydolności nerek, niedoboru aldosteronu (hormonu nadnerczowego), bądź też niedoboru insuliny. Objawia się osłabieniem lub porażeniem mięśni, zaburzeniami rytmu serca oraz ogólnym złym samopoczuciem. Zmniejszone stężenie potasu (hiponatremia) pojawia się na skutek stosowania diety niskopotasowej, niedożywienia, anoreksji, rozległych oparzeń, biegunek lub wymiotów. Może być także związane ze stosowaniem niektórych leków, np. diuretyków pętlowych, leków przeciwastmatycznych, insuliny, glikokortykosteroidów. Hipokaliemia pojawia się także w przebiegu choroby Cushinga oraz chorób nerek. W jej wyniku dochodzi do zaburzenia rytmu serca, podwyższenia ciśnienia tętniczego, bolesnych kurczy mięśni oraz zaparć.
Zwiększone stężenie wapnia (hiperkalcemia) najczęściej wynika z pierwotnej nadczynności przytarczyc lub niektórych nowotworów. Skutkiem jest osłabienie mięśni, porażenie mięśni twarzy, zaburzenia czynności nerek, podwyższone ciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, utrata łaknienia, zaparcia, nudności, wymioty, zapalenie trzustki. Zmniejszone stężenie wapnia we krwi (hipokalcemia) występuje na skutek niewystarczającej ilości wapnia w diecie, zaburzeń jego wchłaniania, niedoboru witaminy D, chorób nerek, czy też stosowania niektórych leków (np. diuretyków pętlowych, bisfosfonianów). Skutkami hipokalcemii może być napad tężyczkowy, światłowstręt i zaburzenia widzenia, bóle w klatce piersiowej, bóle głowy oraz chwilowe utraty świadomości.
Zwiększone stężenie magnezu (hipermagnezemia) najczęściej wynika z zażywania leków z magnezem u osób z niewydolnością nerek. Jej przyczyną może być także zwiększone wchłanianie z przewodu pokarmowego, nadczynność przytarczyc oraz choroba Addisona. Objawia się osłabieniem mięśni, obniżeniem ciśnienia tętniczego, zaparciami oraz zatrzymaniem moczu. Niedostateczny poziom magnezu we krwi (hipomagnezemia) powodowany jest niewystarczającym dostarczaniem magnezu z dietą, upośledzonym wchłanianiem z przewodu pokarmowego, zapaleniem trzustki, niektórymi chorobami (nadczynność przytarczyc, choroby nerek, hiperaldosteronizm, alkoholizm), jak również stosowaniem niektórych leków (np. diuretyków pętlowych, inhibitorów pompy protonowej, antybiotyków). W wyniku hipomagnezemii mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, drżenie kończyn, osłabienie mięśni, obniżenie nastroju, zaburzenia nerwicowe oraz podwyższenie ciśnienia tętniczego.
Zmiany w stężeniach jonów chlorkowych często nie dają zauważalnych objawów. Ich oznaczenie zalecane jest u pacjentów z zasadowicą lub kwasicą oraz w przypadku występowania takich symptomów, jak zaburzenia oddychania, zmęczenie, przedłużające się nudności lub biegunki oraz osłabienie. Do zwiększonego poziomu jonów chlorkowych (hiperchloremii) dochodzi w wyniku kwasicy metabolicznej, odwodnienia, zasadowicy oddechowej. Zmniejszone stężenie jonów chlorkowych (hipochloremia) najczęściej występuje razem z hiponatremią. Inne przyczyny to przedłużające się wymioty, zasadowica metaboliczna, zastoinowa niewydolność krążenia, choroba Addisona, rozedma płuc.
Źródła:
- Herman P. Badanie stężenia elektrolitów – sód, potas, wapń, magnez. Portal mp.pl
- https://sla.pl/jonogram-badanie-elektrolitow/
